TEDxThessaloniki 2017: First session

Ξεκινήσαμε το 8ο TEDxThessaloniki με τους Social Body Dance Lab, μια ομάδα χορού και δημιουργίας για τους οποίους το σώμα αποτελεί εργαλείο επικοινωνίας και εξέλιξης. Τα σώματα των χορευτών έγιναν ένα με τον ρυθμό του κρουστού στην εισαγωγή της παράστασης της Κατερίνας Αντωνιάδου που ετοίμασαν αποκλειστικά για εμάς. Όταν από τα ηχεία της αίθουσας του Μ2 άρχισε να ακούγεται η μαγική μελωδία του Ave Maria, η ομάδα χωρίστηκε σε ζευγάρια και μας ταξίδεψε στις νότες που έγγραψε ο Schubert μέσα από αρμονικές κινήσεις. Μια πολύ όμορφη αρχή που θα ακολουθήσει μια εξίσου όμορφη ομιλία. Στη σκηνή ανέβηκε η curator Έλενα Παπαδοπούλου, για μια σύντομη εισαγωγή στο θέμα της σημερινής ημέρας καθώς και τον ίδιο το θεσμό του TEDx.

img_8122

img_8361

img_9660

Πρώτη ομιλήτρια στη σκηνή η κοινωνιολόγος Liz Mestheneos, που μας μίλησε για μία από τις πιο σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος σήμερα, τις διακρίσεις λόγω ηλικίας. Ξεκίνησε την ομιλία της με ενδιαφέροντα δεδομένα: από τον 17ο στον 21ο αιώνα το προσδόκιμο ζωής διπλασιάστηκε και από το 1900 ως το 2000 ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξήθηκε κατά 400%. Ο παγκόσμιος πληθυσμός όμως δεν αυξάνεται μόνο ποσοτικά αλλά και μεγαλώνει ηλικιακά. Έρευνες δείχνουν ότι κάθε δέκα χρόνια βλέπουμε μια διετή αύξηση στη διάρκεια ζωής και κάθε μέρα κερδίζουμε 5 ώρες ζωής!  «Χρόνια πολλά και χρόνιακαλά» ευχήθηκε σε μια TEDx’er που είχε γενέθλια, επισημαίνοντας ότι αρκούν όμως τα πολλά χρόνια, πρέπει να είναι και καλά χρόνια. Το πέρασμα των χρόνων δεν είναι από μόνο του αρνητικό. Για να εξασφαλίσουμε υγεία και ευεξία όσο μεγαλώνουμε, όπως τόνισε,  είναι απαραίτητη η πρόληψη, μια αλλαγή νοοτροπίας για το τι σημαίνει γηρατειά, αλλά και μια αλλαγή σε πολιτικές και πρακτικές από πλευράς του κράτους. Αυτό που πρέπει να κάνει ο καθένας ατομικά είναι να διευρύνει τους ορίζοντές του, να είναι κοινωνικός, να υιοθετήσει την άσκηση, αλλά και να αναζητά τη διασκέδαση και τη δημιουργικότητα, να προσέχει τη διατροφή του και να βρει τρόπους να προσφέρει. Η προχωρημένη ηλικία μπορεί να είναι διασκεδαστική, αρκεί να προετοιμαστούμε σωστά, μας είπε η Liz Mestheneos, ζητώντας από το κοινό μια χάρη: επιστρέφοντας, να γράψουν ένα γράμμα στο μελλοντικό τους εαυτό με όλα όσα θέλουν να κάνουν. Ελάτε μαζί μου, στην προσπάθεια να κάνουμε τη ζωή όλων καλύτερη και πιο υγιή, μας είπε κλέινοντας, γιατί ζούμε μόνο μια φορά.

img_8401

Σειρά έχει ο Michael Benton. Το θεμα που τον απασχολεί; Το μέλλον της ζωής στη γη. Παλαιοντολόγος ο ίδιος, άρχισε την καριέρα του από την ηλικία των 7, αφού από τότε λάτρευε τους δεινόσαυρους, όπως μας λέει αστειευόμενος Η αγάπη του για το αντικείμενο αυτό δεν σταμάτησε ποτέ. Αναφέρθηκε σε ένα ερώτημα που τον είχε απασχολήσει: μπορεί ο T. rex να κόψει στα δύο ένα αυτοκίνητο; Τα παλιά χρόνια μπορούσες να απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση μόνο μέσα από εικασίες. Σήμερα, με τη βοήθεια των υπολογιστών, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η απάντηση στην ερώτηση είναι, φυσικά, καταφατική. Το δάγκωμα του ανθρώπου ασκεί περίπου 800N δύναμη. Του πιο δυνατού ζωντανού οργανισμού, του λευκού καρχαρία, 5.000N. Μέσα από 3D μοντέλα και μαθηματικά, οι επιστήμονες απέδειξαν πως ο T. rex μπορούσε να ασκήσει 50.000N! Ο Benton αναφέρθηκε ακόμα στους στόχους της παλαιοντολογίας, που προφανώς δεν είναι μόνο η μελέτη των δεινοσαύρων. Οι επιστήμονες ενδιαφέρονται πολύ για την εξέλιξη αλλά και την εξαφάνιση των ειδών. Όπως μας λέει, η επίδραση του ανθρώπου στο πόσα είδη εξαφανίζονται κάθε χρόνο είναι ιδιαίτερα μεγάλη, αφού οι αριθμοί είναι σχεδόν 100 φορές μεγαλύτεροι από ότι θα ήταν χωρίς εμάς. Το καλό είναι ότι έχουμε τη δύναμη να αναστρέψουμε την κατάσταση. Πρέπει μόνο να κάνουμε τη σωστή ερώτηση. Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε στοιχεία και δεδομένα, τα οποία προκύπτουν μέσα από την ιστορία της γης και την ιστορία της ζωής.

img_8527

Ο Αnthony Perry μας μετέφερε στο χώρο της βιολογίας και στις τεχνικές διόρθωσης του ανθρώπινου γονιδιώματος. Το γονιδίωμα είναι κάτι σαν βιβλίο οδηγιών και ο καθένας έχει δύο σετ, από τον πατέρα και τη μητέρα. Από το 1989 με τις αλλαγές σε ένα μόνο κύτταρο του γονιδιώματος, με την κλασική μέθοδο, που είναι όμως αργή, ακριβή και περιορισμένη, άρχισε η έρευνα για καλύτερες μεθόδους. Και το 2012 -2013 ήρθε η επανάσταση με το CRISPR-Cas9, που λειτουργεί σαν μοριακό σύστημα πλοήγησης που εντοπίζει το σημείο του γονιδιώματος που χρειάζεται αλλαγή και ως μοριακό ψαλίδι που κάνει την τομή. Επιπλέον, επιδιορθώνει το γονιδίωμα, δημιουργεί μια «γέφυρα», ανάμεσα στις δύο άκρες που κόπηκαν, πιο γρήγορα και πιο οικονομικά. Επιπλέον, όπως μας εξήγησε, τα εμβρυικά κύτταρα με τα οποία χτίζεται η γέφυρα γίνονται αυτό που είναι απαραίτητο για την εκάστοτε διόρθωση. ΜΕ την τεχνική αυτή, διορθώνεται η κληρονομική ασθένεια, αλλά το βελτιωμένο γονιδίωμα δεν μπορεί να κληροδοτηθεί. Για να γίνει αυτό, πρέπει η διόρθωση με το CRISPR-Cas9 πρέπει να γίνει όχι σε εμβρυικά κύτταρα, αλλά ένα βήμα πριν, στα ωάρια και τα σπερματοζωάρια. Ωστόσο όλα αυτά αφορούν τις ασθένειες που απαιτούν διόρθωση σε ένα γονίδιο, ωστόσο η πλειοψηφία των ασθενειών αφορά περισσότερα από ένα γονίδια, ενώ επηρεάζονται και από το περιβάλλον, οι οποίες συνήθως παραβλέπονται, γιατί είναι πιο δύσκολο να κατανοηθούν. Όσο για το μέλλον και το ερώτημα που έθεσε και στην αρχή ο Anthony Perry, τι είναι η διόρθωση του ανθρώπινου γονιδιώματος και πότε θα γίνει, επανήλθε στο τέλος της ομιλίας του, με την απάντηση ότι με τη χρήση του CRISPR-Cas9 η επέμβαση στο γονιδίωμα γίνεται πιο γρήγορα και εύκολα, ωστόσο υπάρχουν προβληματισμοί για θέματα πολιτικά, κοινωνικά και νομοθετικά, που αναγκαστικά θα καθυστερήσουν τη διαδικασία.

img_8623

Ο θάνατος αποτελεί το μεγαλύτερο φόβο του ανθρώπου. Τι γίνεται όταν αντιμέτωπο με το θάνατο βρίσκεται ένα παιδί; Η ομιλία της Δανάης Παπαδάτου ξεκίνησε με ένα παραμύθι, για ένα κοριτσάκι και ένα δράκο, ένα παραμύθι που έγραψε ο Jack Kent. Ο δράκος του παραμυθιού αντιστοιχεί στο θάνατο. Αναφέρεται σε παιδιά που έρχονται νωρίς τη ζωή αντιμέτωπα με το δικό τους θάνατο ή την απώλεια του αγαπημένου τους προσώπου. Θα έλεγε κανείς πως το “παιδί” και ο “θάνατος” είναι δυο λέξεις που μοιάζουν ασύνδετες, όμως δεν είναι. Ο θάνατος υπάρχει μέσα στη ζωή των παιδιών: μέσα σε ταινίες, παραμύθια και παιχνίδια. Είναι φυσιολογικό τα παιδιά να έχουν απορίες. Δεν έχουν τίποτα το παθολογικό και τίποτα το μακάβριο οι ερωτήσεις τους. Μας εξηγεί πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα μικρά παιδιά, όταν μιλάμε μαζί τους για αυτό το θέμα. Η Δανάη Παπαδάτου μοιράστηκε μαζί μας την ιστορία της 9χρονης Λυδίας, η οποία έπρεπε να μάθει πως ο πατέρας της βρίσκονταν στο τελικό στάδιο της ασθένειας της. Την ημέρα που πέθανε ο πατέρας της, εκείνη ζωγράφισε την καρδιά της σπασμένη στα δύο. Μετά από καιρό και με τη βοήθεια ειδικών, η μικρή Λυδία ζωγράφισε την καρδιά της κολλημένη, αλλά όπως είχε πει η ίδια, για πάντα ραγισμένη.

img_8695

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence – AI) είναι εδώ και όχι, δεν έχει τη μορφή του Terminator! Έτσι μας εισήγαγε στην ομιλία του ο Γιώργος Γρηγοριάδης. Οι δύο παράγοντες που έφεραν την AI στο προσκήνιο είναι το γεγονός ότι το Cloud Computing είναι ευρέως διαθέσιμο και η επιστήμη των Analytics έχει ωριμάσει. Στο μέλλον η AI θα φέρει στο σπίτι μας ψηφιακούς βοηθούς, που θα μας δίνουν εξατομικευμένες συμβουλές. Ωστόσο, καθώς λειτουργεί πέρα από τις ανθρώπινες δυνατότητες, μπορεί να μας δώσει περισσότερα από όσα μπορούμε να αντέξουμε. Μια από τις προκλήσεις που μπορούν να ανακύψουν είναι η πιθανή αύξηση της ανισότητας όπου εφαρμόζεται η AI. Καθώς αντιγράφει τις ανθρώπινες συμπεριφορές και δεν είμαστε μια τέλεια κοινωνία, είναι πιθανόν να εντοπίσει τις «κακές» συμπεριφορές μας και να τις πολλαπλασιάσει. Επιπλέον, ο αυτοματισμός που φέρνει η AI μπορεί να καταστήσει απαρχαιωμένες κάποιες θέσεις εργασίας, αναστατώνοντας τις υπάρχουσες κοινωνικές τάξεις και αυξάνοντας το χάσμα της ανισότητας ανάμεσα στους έχοντες και τους μη έχοντες. Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν ότι αν δεν προσέξουμε, το πρόβλημα της ανισότητας θα διαιωνίζεται, θα είναι αυτόματο, προσωποποιημένο και άδικο. Επιπλέον η  AI μπορεί να γίνει ένα ακόμα εμπόδιο που θα αποθαρρύνει τους πρωτοπόρους. Για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις πιθανές ανισότητες, πρέπει να θεμελιωθεί ένας κοινά αποδεκτός ηθικός κώδικας και ένα νομικό πλαίσιο. Ως χρήστες μπορούμε να κατευθύνουμε την AI προς όφελός μας.  Έχουμε την ευκαιρία να δημιουργήσουμε μια AI  που θα μας απελευθερώσει από τις προκαταλήψεις, που θα μας δώσει δύναμη να γίνουμε πιο χαρούμενοι και υγιείς, να εκμεταλλευτούμε τις δυνατότητές μας. Έχουμε την ευκαιρία να γίνουμε η κοινωνία που επιθυμούμε, με κινητήριες δυνάμεις τον ανθρωπισμό, το δίκαιο, την ανεκτικότητα και την ισότητα.

img_9834 img_8756

Από τον χώρο της δημοσιογραφίας έρχεται ο Γιάννης Βλαστάρης, ο επόμενος ομιλητής μας. Το θέμα της ομιλίας του καθ’ όλα σύγχρονο: η διπλή γλώσσα. Η διπλή γλώσσα έχει ένα απλό στόχο: να παραλλάσσει την πραγματικότητα, αντικαθιστώντας λέξεις με αρνητική χροιά με άλλες, πιο αθώες. Αυτή η γλώσσα αναλύθηκε τόσο καλά από τον George Orwell στη δεκαετία του ‘50, όταν καθιέρωσε τη “Newspeak” στο γνωστό έργο του 1984. Σήμερα εμφανίζεται πιο συχνά από ποτέ. Ο Γιάννης Βλαστάρης μας θύμισε πως στις αρχές της κρίσης κυριαρχούσε ένα λεξιλόγιο θυμικού, ένα λεξιλόγιο που απευθύνονταν περισσότερο στην καρδιά παρά στο μυαλό. Θέλαμε εύκολες απαντήσεις σε δύσκολα ερωτήματα. Έτσι, μέρος του πολιτικού κόσμου καθιέρωσε αυτή τη διπλή γλώσσα, ως την εύκολη λύση. Το πρόβλημα της διπλής γλώσσας λοιπόν, είναι άμεσο, απαιτεί αλλαγή συμπεριφοράς. Βεβαίως, μια συμπεριφορά δεν μπορεί να αλλάξει με “μια υπουργική απόφαση”. Η λύση είναι μία: Ο καθένας μόνος του πρέπει να πάρει μέρος στα πράγματα όντας πιο υποψιασμένος. Να δημιουργήσουμε κατά κάποιο τρόπο ένα “κίνημα υποψιασμένων πολιτών”. Να λέμε τα πράγματα με το όνομα τους. Να χρησιμοποιούμε λέξεις που ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και στο ρεαλισμό.

Photo credits: Nikos Arvanitidis Photography, Demi Merzie, Faidra Konstantinidi, Giorgos Tsiklaouri